Λεσσεψιανοί μετανάστες και πώς επηρεάζουν την βιοποικιλότητα στην ανατολική Μεσόγειο θάλασσα

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται το φαινόμενο της λεσσεψιανής μετανάστευσης, δηλαδή της «εισβολής» ψαριών από την Ερυθρά Θάλασσα ή τον Ινδικό Ωκεανό στην Ανατολική Μεσόγειο μέσω της διώρυγας του Σουέζ.

Η μετανάστευση αυτή άρχισε το 1869, χρονολογία δημιουργίας της διώρυγας, γι’ αυτό και ονομάζονται «λεσσεψιανοί» από το επώνυμο του αρχιτέκτονά της Γάλλου Φερδινάνδου Λεσσέψ.

Πρώτο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο λαγοκέφαλος (Lagocephalus sceleratus). Είναι δηλητηριώδες, ενώ προκαλεί σημαντικές ζημιές στα δίχτυα των αλιέων της περιοχής λόγω των χαρακτηριστικών του. Δεύτερο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το λεοντόψαρο (Pterois miles). Τρέφεται με αλιεύματα που έχουν σημαντική εμπορική αξία για την αλιευτική δραστηριότητα της περιοχής.

Πλαίσιο κειμένου: Κουνελόψαρο κρυμμένο στην άμμο
σε ενυδρείο του Περιβαλλοντικού Κέντρου Κάβο Γκρέκο

Η άνοδος της θερμοκρασίας της θάλασσας που καθιστά το περιβάλλον περισσότερο ευνοϊκό για αυτά, κάνοντας πολλούς επιστήμονες να μιλούν για «τροπικοποίηση» της Μεσογείου με απρόβλεπτες συνέπειες για τη βιοποικιλότητά της. Η  «ξένη εισβολή» που συντελείται με ολοένα και πιο εντατικούς ρυθμούς είναι ένα φαινόμενο σε εξέλιξη και κανένας αυτή τη στιγμή δεν είναι σε θέση να «μετρήσει» τις συνέπειές του.

Οι συνέπειες, εντούτοις, αυτής της μεταναστευτικής εισβολής στη Μεσόγειο δεν έχουν διατυπωθεί με ακρίβεια, γι’ αυτό και απαιτείται ευρύτερη επιστημονική μελέτη. Πιθανόν η μοναδική βιοποικιλότητα της Μεσογείου να κινδυνεύει από τους γρήγορους ρυθμούς της λεσσεψιανιανής μετανάστευσης και τον μόνιμο εποικισμό από τα είδη αυτά. Η λεσεψιανή μετανάστευση αυτή ίσως να επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις σε ιθαγενή είδη και να αλλάξει την οικολογία των θαλασσών. Απαιτείται, λοιπόν, άμεση δράση για περιορισμό της μεταναστευτικής αυτής εισβολής Λεσεψιανών ειδών, και η διατήρηση της πλούσιας βιοποικιλότητας του θαλάσσιου οικοσυστήματος της Μεσογείου.

Για να μελετήσουμε τους λεσεψιανούς μετανάστες καθώς επίσης το πώς επηρεάζουν την βιοποικιλότητα στην ανατολική Μεσόγειο θάλασσα, επισκεφθήκαμε αρχικά το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κάβο Γκρέκο, όπου συζητήσαμε με την κ. Σεργίου Άννα και στην συνέχεια επισκεφθήκαμε το αλιευτικό καταφύγιο Αγίου Νικολάου όπου μιλήσαμε με ντόπιο ψαρά τον κ. Αντρέα Κέτσιο:

Επίσκεψη στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κάβο Γκρέκο.

Η κ. Σεργίου μας ενημέρωσε ότι το κουνελόψαρο εμφανίστηκε αρχικά στο Ισραήλ και στη συνέχεια στις περιοχές μας, ενώ το λεοντόψαρο έκανε την παρουσία του αισθητή τα τελευταία δυο χρόνια. Ο κυριότερος λόγος μετανάστευσης τους είναι τα θερμά νερά, η κατάλληλη αλατότητα και οι ελάχιστοι θηρευτές που υπάρχουν στη Μεσόγειο για αυτά τα είδη. Έτσι μόλις πλάτυνε η διώρυγα του Σουέζ βρήκαν την ευκαιρία να μεταναστεύσουν. Επίσης ο λαγοκέφαλος είναι αυτός που επηρεάζει πιο αρνητικά την αλιεία και προκαλεί διάφορες ζημιές. Το όνομα του προέρχεται από τα δόντια του τα οποία μοιάζουν με αυτά του κουνελιού και είναι ιδιαίτερα αιχμηρά. Επιπρόσθετα το τμήμα αλιείας σε μια προσπάθεια του να μειώσει τον αριθμό τους δημιούργησε ένα πρόγραμμα στο οποίο πληρώνουν τους ψαράδες για κάθε λαγοκέφαλο που ψαρεύουν. Αρκετά από τα λεσεψιανά ψάρια αν και έχουν δηλητήριο, αρκετά από αυτά τρώγονται.

Ενδιαφέρουσες πληροφορίες:

Πλαίσιο κειμένου: Λεοντόψαρο σε ενυδρείο
του Περιβαλλοντικού Κέντρου Κάβο Γκρέκο

·         Μόνος θηρευτής των λεοντόψαρων είναι η σμέρνα.

·         Οι λαγοκέφαλοι γεννούν 2 εκατομμύρια αυγά τον χρόνο ο καθένας.

·         Ο νανολαγοκέφαλος είναι ο μικρότερος από την κατηγορία τους. Παρόλα’ αυτά η ισχύ του δηλητηρίου είναι η ίδια.

·         Το δηλητήριο στα διαφορετικά είδη βρίσκεται σε διαφορετικά μέρη του σώματός τους.

Επίσκεψη στο Αλιευτικό καταφύγιο Άγιος Νικόλαος και συνέντευξη κ.

Ο κ. Αντρέας μας ενημέρωσε ότι έρχονται διάφορα ψάρια από τη διώρυγα του Σουέζ, αρκετά ούτε οι ίδιοι δεν τα γνωρίζουν. Γνωστά είναι το λεοντόψαρο, η κουρκούνα, το πιθκιαύλι και το κουνελόψαρο. Στα υπόλοιπα είδη ψαριών δίνουν δικά τους ονόματα με βάση τα χαρακτηριστικά τους. Επίσης θεωρεί ότι το λεοντόψαρο δεν κάνει σημαντικές ζημιές. Τέλος, ο κόσμος πρέπει να καταλάβει πως τα αρκετά είδη,  όπως το λεοντόψαρο, τρώγονται.

1.Πόσα χρόνια είστε ψαράς;                                                   

«Πολλά χρόνια. Τώρα είμαι 64 χρονών, άρχισα από τα 22 μου αλλά επαγγελματικά 15 χρόνια».

2.Τι είδους ψάρια ψαρεύετε τα τελευταία 5-6 χρόνια;

 «Ψαρεύω σαφρίδια, φατσούκλια, και γόππα την οποία δεν βρίσκεις κάθε μέρα».

3.Έχετε παρατηρήσει μείωση στον αριθμό των ψαριών που ψαρεύετε και σε ποια είδη;                      «Ναι, τα μπαρμπούνια έχουν μειωθεί πάρα πολύ. Άλλα ψάρια είναι οι προσφυγούλες που είναι εποχιακές».

4.Υπάρχουν κάποια είδη ψαριών που αυξήθηκαν οι αριθμοί τους τα τελευταία χρόνια;                          «Όχι, δεν έχουν αυξηθεί. Λίγο μόνο οι λαγοκέφαλοι».

5.Ψαρεύετε λαγοκέφαλους και σε ποιους αριθμούς;

«Υπάρχει ένα σχέδιο αλιείας το οποίο επιχορηγεί το λαγοκέφαλο για την καταπολέμηση του και ψαρεύετε με αγκίστρι περισσότερο και είναι 4 με 5 κιλά. Λόγω του ότι είναι μεγάλα ψάρια, δεν μπορούν να τα παιδεύσουμε στα δίκτυα, αφού τα σχίζουν».

6. Ακούσατε κάποιο περιστατικό στην Κύπρο δηλητηρίασης ανθρώπου ή ζώου μετά από κατανάλωση κουνελόψαρου;

«Είχε γίνει ένα συμβάν πριν ένα χρόνο με Ρώσσους τουρίστες, ποτέ όμως με Κύπριους».

7.Τι προβλήματα αντιμετωπίζετε με την ραγδαία αύξηση του κουνελόψαρου στις θάλασσες μας;

«Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι ότι μας καταστρέφουν τα δίχτυα και ότι καθώς τρέφονται με μικρά ψάρια, μειώθηκε η αλιεία». 

8. Μήπως σας έχει επιτεθεί κάποιος λαγοκέφαλος;

«Όχι δεν μου έτυχε καθώς είμαστε στη βάρκα συνέχεια».    

9. Τα λεσεψιανά είδη είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο;

Το κουνελόψαρο είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο. Όμως γενικά ό,τι ψάρι και αν σε τσιμπήσει θα πονέσεις, ανεξαρτήτως του είδους του.

10. Ποιες είναι οι κύριες τροφές τους;

Τα υπόλοιπα ψάρια.

11. Μπορούν να είναι θανατηφόρα για τον άνθρωπο; Πώς μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τους ανθρώπους;

Το κουνελόψαρο μπορεί να είναι θανατηφόρο αν φας το δηλητήριο του. Ακόμη, αν σε τσιμπήσει ένα λεσεψιανό είδος και είσαι αλλεργικός σ’ αυτό τότε διατρέχεις κάποιον κίνδυνο. Γενικά η μετανάστευση αυτών των ψαριών επηρέασε αρνητικά εμάς τους ψαράδες.

12. Σε περίπτωση ατυχήματος με τα συγκεκριμένα είδη πώς θα συμβουλεύατε τους πολίτες να δράσουν;

Σίγουρα το κουνελόψαρο δεν πρέπει να το τρώνε διότι έχει δηλητήριο. Σχετικά με το λεοντόψαρο και τα υπόλοιπα είδη πρέπει να είναι προσεχτικοί όταν κολυμπάνε.

13. Μπορούν κάποια από αυτά να βοηθήσουν τον άνθρωπο με κάποιον τρόπο; Αν ναι σε ποιους τομείς;

Υπάρχουν κάποια είδη που μπορούν αξιοποιηθούν. Αν τα συγκεκριμένα είδη αυξηθούν τότε αυτό θα μπορούσε βοηθήσει την κοινότητα των ψαράδων.

14. Τα λεσεψιανά είδη επηρεάζουν τη δουλειά σας μειώνοντας την αλιεία;

Τα κουνελόψαρα σκίζουν δίκτυα και τρώνε άλλα μικρότερα ψάρια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δυσκολευόμαστε περισσότερο στο να μαζέψουμε αρκετά ψάρια.

Δημητρίου Λοΐζος Β΄3

Μαρία Χριστοφή Β΄3

Ιωάννου Παντελίτσα Β΄6

Πηγές κειμένου:

1. έθνος : Κίνδυνος-Θάνατος ο Λαγοκέφαλος

2. Καθημερινή : Εισβολή Λεσσεψιανών Μεταναστών

3. Πολίτης : Λεσεψιανοί Μετανάστες Παντού